سپتیک فاضلاب خانگی مخزن قابل جا به جایی است که برای جمع آوری فاضلاب در مناطقی که امکان حفر چاه و اتصال به فاضلاب شهری وجود ندارد استفاده می شود. این مخازن در بدنه های فلزی، پلی اتیلن، فایبرگلاس، بتنی و آجری تولید می شوند و از نظر ظرفیت تنوع بالایی در آنها وجود دارد. جمع آوری فاضلاب و انجام مراحل پیش تصفیه اصلی ترین دلیل برای استفاده از سپتیک فاضلاب خانگی بوده و نقش مهمی در جلوگیری از آلوده شده سفره های آب زیرزمینی و آب های سطحی دارند. در ادامه سپتیک تانک خانگی، نحوه اجرا و نگهداری آن را بررسی خواهیم کرد.
سپتیک فاضلاب چیست؟
یکی از اصلی ترین چالش ها در تمام دنیا، ورود آلاینده های مختلف به سفره های آب زیرزمینی و آب های سطحی است. تا حد مطلوبی این مساله با ورود فاضلاب به تصفیه خانه ها حل شده اما تمام ساختمان ها این امکان را ندارند. ساختمان های خارج از محدوده شهری از روش های قدیمی چاه های جذبی استفاده می کنند. در مناطقی که فاصله آب های زیرزمینی از سطح زمین کم است (مانند شهرهای شمال ایران) بسیاری از آلاینده های فاضلاب خانگی از جداره های چاه به سفره های آب زیرزمینی راه پیدا می کنند و باعث آلوده شده آنها می شوند.
سپتیک فاضلاب خانگی یکی از بهترین راهکارها برای حل مساله است. سپتیک تانک، مخزنی سرپوشیده است که به صورت دفنی اجرا شده و فاضلاب در آنها جمع آوری می شود. این مخازن از دو بخش تشکیل شده و 60 تا 70 درصد برای تصفیه و 30 درصد آن برای زلال سازی فاضلاب اختصاص داده می شود. در این مخازن پیش تصفیه بیولوژیکی بی هوازی و فیزیکی برای فاضلاب اجرا شده و بسیاری از مواد آلی، ذرات روغنی و جامد در آن از فاضلاب جدا می شوند. فاضلاب تصفیه شده یا توسط شرکت های تخلیه چاه از مخزن تخلیه میشود یا به بستر تصفیه ثانویه در فاصله کم با سپتیک تانک انتقال پیدا می کنند.
ساختار سپتیک تانک خانگی
سپتیک تانک ها از چند بخش مهم تشکیل شده اند که عبارتند از:
واحد تصفیه فیزیکی
در ورودی مخزن با استقفاده از آشغالگیرهای توری و غیره بسیاری از ذرات جامد معلق از قبیل تکه های مواد غذایی و میوه و غیره جمع آوری می شوند. در نتیجه این مواد به مخزن وارد نشده و باعث گرفتگی لوله ها و طولانی شدن زمان تخلیه نخواهند شد.
واحد پیش تصفیه
این بخش 60 تا 70 درصد از کل مخزن را به خود اختصاص داده و برای تصفیه بیولوژیکی بی هوازی و جداسازی ذرات روغنی کاربرد دارد. در این بخش بسیاری از مواد آلی موجود در فاضلاب توسط باکتری ها در شرایط کاملا بی هوازی تجزیه شده و از بین می روند. در این مرحله ترکیبات دارای فسفر و نیتروژن تجزیه شده و به شدت در جلوگیری از آلوده شدن محیط زیست با آنها جلوگیری می شود.
علاوه بر تصفیه بیولوژیکی، ذرات روغنی و کلوئیدی به مرور به سطح فاضلاب انتقال پیدا می کنند.
واحد زلال سازی
30 درصد از مخزن سپتیک خانگی به واحد زلال سازی اختصاص داده شده است. فاضلاب مرحله قبل از طریق لوله T شکل وارد این فاز شده و به مرور ذرات معلق ته نشین می شوند. مواد ته نشین شده لایه های لجن را تشکیل داده و به صورت مرحله ای باید تخلیه آنها انجام شود.
تخلیه بیوگازها
در روند تصفیه بیولوژیکی فاضلاب چون شرایط بی هوازی فراهم می شود، در نتیجه بیوگازهای متعدد از جمله می شود. این گازها از طریق لوله های ونت اختصاص یافته در سپتیک تانک به بیرون هدایت شده و تخلیه می شوند.
علاوه بر این، در این مخازن لوله های ورودی و تخلیه فاضلاب نیز تعبیه شده اند که ورود و خروج پساب ها را بر عهده دارند.
روش کار سپتیک فاضلاب خانگی
به طور خلاصه نحوه کار سپتیک فاضلاب خانگی به صورت زیر است:
- فاضلاب از طریق لوله های ورودی به مخزن تخلیه می شوند.
- ابتدا ذرات جامد معلق در اندازه های بزرگ با توری و آشغالگیرها جمع آوری می شوند.
- سپس فاضلاب وارد مخزن پیش تصفیه می شود. در این مرحله باکتری ها در شرایط بی هوازی مواد آلی را تجزیه کرده و در نهایت بیوگاز تولید می کنند. علاوه براین، ذرات کلوئیدی و روغنی نیز در این مخزن به سطح فاضلاب انتقال داده شده و لایه های لخته ای را تشکیل می دهند. بیوگازها نیز از طریق لوله های ونت به بیرون هدایت می شوند.
- فاضلاب تصفیه شده از لایه میانی و از طریق لوله های T شکل وارد مخزن زلال سازی می شود.
- بعد از ته نشین شدن ذرات معلق در فاضلاب، فاضلاب از طریق لوله های خروجی از سپتیک تانک تخلیه می شود.
- در فاصله کمی از سپتیک تانک بستر خاکی برای تخلیه فاضلاب ایجاد می شود. فاضلاب با استفاده از لوله های باریک دارای منافذ به این بستر هدایت شده و بسیار آهسته وارد خاک می شوند.
- لایه های خاکی و باکتری های موجود در آن باقی مانده مواد آلی را تجزیه کرده و تصفیه هوازی انجام می شود.
- فاضلاب به مرور با عبور از لایه های خاکی تصفیه شده و در نهایت وارد سفره های آب زیرزمینی می شود.
** توجه داشته باشید که در تمام انواع سپتیک فاضلاب خانگی از بستر تخلیه خاکی استفاده نمی شود. برخی از این مخازن فقط پیش تصفیه را انجام داده و سپس با تانکرها تخلیه فاضلاب آنها انجام می شود. چون تمام مناطق و خاک ها زهکشی استاندارد برای عبور فاضلاب از لایه های آن را ندارند.
انواع سپتیک تانک خانگی
سپتیک تانک خانگی از نظر ظرفیت دارای تنوع بسیار بالایی بوده و بر اساس میزان فاضلاب ورودی ابعاد مخازن آن محاسبه می شود. اصلی ترین تفاوت در این مخازن، جنس بدنه آنها است که به شدت بر میزان مقاومت و استحکام و طول عمر سپتیک تانک تاثیر می گذارد. از رایج ترین انواع سپتیک فاضلاب خانگی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
سپتیک فاضلاب پلی اتیلن
پرکاربردترین نوع سپتیک تانک ها مدل های تولید شده با مواد پلی اتیلن است. مواد پلی اتیلن در برابر نفوذ نم و رطوبت، تماس با مواد شیمیایی خورنده، فشارهای داخلی و خارجی مقاومت بالایی دارند. به همین دلیل سپتیک تانک پلی اتیلن را می توان بدون نگرانی بابت آسیب در برابر فشار داخلی و خارجی و نشت فاضلاب از آن به صورت دفنی اجرا کرد.
سپتیک فاضلاب بتنی
این نوع سپتیک قیمت مناسب تری نسبت به نوع پلی اتیلن دارد و به صورت درجا ریز و پیش ساخته تولید می شوند. مدل های درجا ریز در محل با بتن ریزی اجرا شده و قابلیت جا به جایی ندارند. مدل های پیش ساخته در کارگاه ها تولید و بعد از حمل در محل مورد نظر نصب شده و قابلیت جا به جایی دارند. بتن در تماس با مواد خورنده و نم و رطوبت به مرور مقاومت خود را از دست داده و به همین دلیل کاربرد کمی دارند.
سپتیک فاضلاب فایبرگلاس
از مقاوم ترین انواع سپتیک تانک خانگی می توان به مدل های فایبرگلاس اشاره کرد. الیاف شیشه و رزین به کار رفته در این مخازن مقاومت و استحکام آنها را تا حد زیادی افزایش داده است. یکی از معایب این نوع سپتیک تانک، قیمت بالای آنها نسبت به نوع پلی اتیلن است.
سپتیک تانک آجری
در گذشته بیشتر از مدل های آجری سپتیک تانک خانگی استفاده میشد که طول عمر و استحکام بسیار پایینی دارند. رطوبت فاضلاب به مرور به بافت آجر و ملات های به کار رفته بین آنها نفوذ کرده و باعث پوسیدگی جداره ها می شود. به همین دلیل این مدل در حال حاضر کاربرد ندارد.
سپتیک فاضلاب فلزی
در این نوع سپتیک از فلزات بسیار مقاوم مانند استیل استنلس استفاده میشود تا مقاومت آن در برابر تماس با مواد خورنده را افزایش دهد. اما مقاومت آنها کمتر از مدل های پلی اتیلن است و به همین دلیل در بخش های صنعتی و خانگی کمتر استفاده می شوند.
نحوه اجرای سپتیک تانک خانگی
اجرای سپتیک تانک خانگی اهمیت بسیار بالایی دارد و استانداردهای متعددی باید در هر مرحله رعایت شود. روند نصب و اجرا به صورت زیر است:
- در اولین مرحله باید زمین و مکان مناسب برای نصب سپتیک انتخاب شود. سپتیک تانک باید از نهر، آبهای سطحی و سفره آب زیرزمینی فاصله داشته باشد. علاوه براین، در محلی باید نصب شود که تردد خودروهای سنگین در آن انجام نشود.
- بعد از انتخاب مکان مناسب، گودبرداری باید انجام شود. به اندازه یک متر بیشتر از عمق سپتیک زمین را حفر کنید. عرض گودال حداقل نیم متر بیشتر از عرض سپتیک باشد.
- اگر خاک استحکام کافی را ندارد، بتن مگر به اندازه 10 تا 15 سانتی متر در کف گودال بریزید.
- سپس سپتیک فاضلاب خانگی را در داخل گودال قرار دهید.
- سپس لوله های ونت و ورودی و خروجی را نصب کنید.
- بعد از ثابت شدن مخزن، باید فضای خالی بین مخزن و دیواره های جانبی پر شوند. خاکی برای پر شدن این جداره ها باید استفاده شود که سنگ نداشته باشد. شن و ماسه درشت، شن نخودی و خرده سنگ برای پر کردن فضای خالی اطراف دیواره های سپتیک مناسب هستند. اما به هیچ عنوان نباید از سنگ ریزه های لبه تیز، نخاله های ساختمانی و آسفالت های کنده شده از سطح زمین در این مرحله استفاده کنید.
نکات مهم در استفاده و نگهداری از سپتیک تانک خانگی
بعد از نصب استاندارد سپتیک فاضلاب خانگی می توان فاضلاب را به آن تخلیه کرد و از مزایای متعدد این مخازن بهره مند شد. برای بالا بردن راندمان سپتیک تانک ها توصیه می کنیم موارد زیر را رعایت کنید:
- اگر بستر تخلیه برای سپتیک اجرا نشده است، بعد از پر شدن مخزن حتما نسبت به تخلیه آن اقدام شود.
- با گذشت زمان بستر تخلیه فاضلاب های موجود در سپتیک باید بررسی و در صورت نیاز خاک آن بهبود پیدا کند. برخی از خاک ها زهکشی نامناسبی داشته و لجن زیادی تولید می کنند و باعث بوی بد می شوند.
- با گذشت زمان رسوب و جرم زیادی در جداره های داخلی سپتیک خانگی ایجاد می شود. با لایروبی سپتیک تانک می توان رسوب گیری را انجام داد تا بوی بد آن نیز از بین برود و ظرفیت افزایش یابد.
- تا حد امکان از ورود فاضلاب های حاوی مقدار زیاد مواد شیمیایی به سپتیک تانک های خانگی جلوگیری کنید.
مزایای سپتیک فاضلاب خانگی
- پیش تصفیه فاضلاب تا حذف 30 تا 40 درصد مواد آلی، ذرات روغنی و ذرات معلق در فاضلاب
- قابلیت جا به جایی و نصب در مکان جدید
- تصفیه فاضلاب در مخازن کاملا پوشیده و بسته
- پیش تصفیه فاضلاب بدون نیاز به دخالت اپراتور انسانی
- جلوگیری از ورود آلاینده ها به سفره های آب زیرزمینی
- امکان استفاده از لجن تخلیه شده بعد از کمپسوت برای بالا بردن بهره وری مزارع کشاورزی
- پیش تصفیه فاضلاب بدون مصرف برق
- اشغال فضای بسیار کم
- قیمت مناسب و ارزان
- طول عمر بالا در صورت تولید با متریال مناسب
معایب سپتیک تانک خانگی
با توجه به اینکه سپتیک تانک های خانگی در شرایط بی هوازی پیش تصفیه را انجام می دهند، در نتیجه چند نقطه ضعف در آنها وجود دارد از قبیل:
- تمام مواد آلی موجود در فاضلاب با این روش قابل حذف نیست و فقط پیش تصفیه انجام می شود.
- به دلیل تصفیه بی هوازی، بیو گاز تولید و از سپتیک ها تخلیه می شود. در نتیجه بو بد در فضای اطراف سپتیک احساس می شود.
- برخی از مدل های تولید شده با مواد بتنی و آجری به مرور با مشکل نشت فاضلاب مواجه می شوند.
- در صورت تناسب نداشتن دبی فاضلاب ورودی با ظرفیت مخزن سپتیک، در فاصله کوتاه پر شده و نیاز به تخلیه دارد. در غیر این صورت فاضلاب به بیرون نشت کرده و سر ریز می شود.
تخلیه سپتیک فاضلاب خانگی
همان طور که در متن اشاره شد، سپتیک های خانگی به مرور رسوب زیادی گرفته و بوی بد و زننده ای در فضای اطراف پراکنده می کنند. علاوه براین، این مخازن باید به صورت دوره ای تخلیه شوند تا از سر ریز شدن فاضلاب جلوگیری شود. تهران سماء این خدمات را توسط تیم حرفه ای در تمام مناطق شمال، جنوب، شرق و غرب تهران با دستگاه های پیشرفته انجام می دهد. این خدمات دارای تضمین کیفیت بوده و 24 ساعته ارائه می شوند.
){kind=link}